Οι γονείς καλούνται, από τις πρώτες κιόλας στιγμές της ζωής του παιδιού, να θέσουν αλλά και να διατηρήσουν όρια. Πως επιτυγχάνεται αυτό; Ξεκινώντας από την ηλικία των 2-4 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν αυτονομία ως προς τις βασικές τους ανάγκες δηλαδή, μαθαίνουν να τρώνε και να πηγαίνουν τουαλέτα μόνα τους, να επιλέγουν παιχνίδια ή ακόμα και τι ρούχα θέλουν να φορέσουν. Για αυτό το λόγο, τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες αντιδρούν στις υποδείξεις των γονέων τους, ενώ πολύ συχνά παρατηρείται ότι τους αγνοούν ή πράττουν το αντίθετο από αυτό που οι γονείς τους υποδεικνύουν.

Οι γονείς θα πρέπει να αντιληφθούν ότι τα όρια δεν σημαίνουν απαγόρευση, υπερπροστασία, αυταρχισμό, αυστηρότητα και τιμωρία. Αντιθέτως, τα όρια θα πρέπει να τίθενται και να διδάσκονται με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά να νιώθουν ασφάλεια, προστασία και σταθερότητα. Η επιβολή των ορίων κρίνεται επιτακτική από την προσχολική ηλικία, γιατί με αυτό τον τρόπο το παιδί μαθαίνει να λειτουργεί εντός των ορίων αυτών, να τα αποδέχεται και να τα υιοθετεί και να γνωρίζει ότι οτιδήποτε γίνεται εκτός αυτών των ορίων και κανόνων επιφέρει και τις ανάλογες επιπτώσεις. Αυτό θα το βοηθήσει ως μεγαλύτερο παιδί να συνυπάρξει στις σχολικές αίθουσες με άλλα παιδιά και σίγουρα θα του μάθει, όντας ενήλικας πλέον, να προσαρμοστεί στην κοινωνία και να θέτει ο ίδιος τα δικά του όρια σεβόμενος παράλληλα και τα όρια των συνανθρώπων του.

Έτσι, με τη διαπαιδαγώγηση από μικρή ηλικία, θα αποφεύγονται τα ποικίλα προβληματικά φαινόμενα που παρατηρούνται στη σύγχρονη κοινωνία όπως επιθετικές και αλαζονικές συμπεριφορές, απώλεια αυτοελέγχου, εκδήλωση παρορμήσεων οι οποίες μπορεί είτε να προσβάλλουν κάποιο άλλο άνθρωπο ή κατηγορία ανθρώπων είτε να προκαλέσουν σοβαρότερα προβλήματα με κοινωνικές, νομικές και άλλες συνέπειες.

Ποια στάση θα πρέπει να έχουν οι γονείς για να βοηθήσουν το παιδί να αντιληφθεί ότι πρέπει να έχει όρια; Μια υπεύθυνη στάση η οποία να χαρακτηρίζεται από (α) την αποδοχή αντί την απόρριψη του παιδιού (β) την συνέπεια αντί την ασυνέπεια λόγου και πράξεων των γονέων (γ) συναισθηματική αγωγή αντί υπερπροστασίας ή αδιαφορίας του γονέα και (δ) ελευθερία αντί επιβολή και αυταρχικότητα.

Για να επιτευχθεί όμως η αναγκαία ισορροπία μεταξύ ορίων και ελευθερίας, θα πρέπει οι γονείς:

• Να δίνουν την ευκαιρία στο παιδί τους να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις και τις επιθυμίες του.
• Να παίρνει πρωτοβουλίες και να κάνει πράγματα μόνο του, νοουμένου βέβαια ότι δεν τίθενται θέματα υγείας και ασφάλειας του παιδιού.
• Να υπάρχει θετικός τρόπος έκφρασης (δηλαδή ‘‘Συγκεντρώσου’’ και όχι ‘‘Μην είσαι αφηρημένος’’ ή αντί να του πείτε ‘‘εάν δεν φας το φαγητό σου, δεν θα πάμε στον παιδότοπο’’ να του πείτε ‘‘φάε πρώτα το φαγητό σου και μετά θα πάμε στον παιδότοπο’’).
• Αποφυγή αρνητικών ρόλων: μη διατάσσεται, μην επιβάλλεται, μη δωροδοκείται, μη συγκρίνεται, μην αλλάζετε θέμα, μην προβάλλεται τον εαυτό σας ως αλάνθαστο.

Η ισορροπία αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσω της επιβράβευσης του παιδιού παρά μέσω της τιμωρίας. Η επιβράβευση που γίνεται σε λογικά πλαίσια είναι αποδεδειγμένα καλύτερη τακτική αφού το παιδί θέλοντας να ευχαριστήσει τους γονείς του, ως μια ανάγκη έμφυτη αλλά και επιζητώντας την επιβράβευση ξανά, τείνει να προσπαθεί να συμπεριφέρεται με τον ενδεδειγμένο τρόπο. Αντίθετα, η τιμωρία ως μέσο συμμόρφωσης του παιδιού μπορεί πολλές φορές να εκληφθεί από το παιδί ως εκδίκηση με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει αδικημένο και να αντιδρά αρνητικά. Πολύ  δε περισσότερο, η βία (είτε ψυχική είτε σωματική) δεν πρέπει σε ΚΑΜΙΑ περίπτωση να ασκείται στο παιδί αφού εκτός από νομικά διώξιμη πράξη μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημία στο παιδί. Η τιμωρία μακροπρόθεσμα προκαλεί τεράστιες αρνητικές συνέπειες στο ψυχισμό του παιδιού, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοσεβασμό, αδικαιολόγητο άγχος, συνεχής αμφιβολία και αμφισβήτηση του ίδιου του εαυτού του, αίσθημα απόρριψης μέχρι και κατάθλιψη. Αντί της τιμωρίας, προτείνεται μια άλλη μέθοδος, αυτή που ονομάζεται ‘‘Λογικές Συνέπειες’’.

Η μέθοδος των λογικών συνεπειών αφορά τα λογικά αποτελέσματα που συνεπάγονται μιας καλής ή κακής συμπεριφοράς. Αν δηλαδή το παιδί παραβεί τα όρια και προβεί σε λανθασμένες συμπεριφορές, θα πρέπει να δεχτεί τις λογικές συνέπειες των πράξεων του. Έτσι, το παιδί μαθαίνει να γίνεται υπεύθυνο και να αναγνωρίζει ότι αυτό που θα ακολουθήσει είναι το αποτέλεσμα της δικής του επιλογής. Ο γονέας δίνει επιλογές στο παιδί να αποφασίσει τι επιθυμεί, προειδοποιώντας το για τις συνέπειες. Το παιδί βλέποντας το αποτέλεσμα της επιλογής του, θα μπορεί την επόμενη φορά πριν επιλέξει, να σκεφτεί τι θα ακολουθήσει της επιλογής αυτής. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη σχέση πράξης και συνέπειας, αντίληψη η οποία είναι καθοριστική  για τις αποφάσεις που θα λαμβάνει σε όλη την πορεία και διάρκεια της ζωής του.

Τέλος, σε όσους γονείς διερωτώνται αν υπάρχει κάποια μαγική συνταγή διαπαιδαγώγησης και οριοθέτησης συμπεριφοράς του παιδιού τους η απάντηση είναι απλή: ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ!!!

ΠΗΓΕΣ

Δήμου Μαίρη (Κλινική Ψυχολόγος), Οριοθέτηση συμπεριφοράς του παιδιού
https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/setting-boundaries

Θεοφάνους Λουΐζα (Συμβουλευτική Ψυχολόγος), Οριοθέτηση και Πειθαρχία σε Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας
https://www.paidiatros.com/paidi/symberifora/oriothetisi-pitharxia-paidia

Τζιτζιμίκα Φωτεινή (Ψυχολόγος), Οριοθετώντας τη σχέση μας με το παιδί (2021)
https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/oikogeneia-kai-paidi/oriothetisi/10106-oriothetontas-ti-sxesi-mas-me-to-paidi.html

Χατζημιχαήλ Ευαγγελία (Ψυχολόγος), Η σημασία της οριοθέτησης: Πώς να θέσουν οι γονείς ασφαλή και υγιή όρια στα παιδιά (2021)
https://www.rodiaki.gr/article/464644/h-shmasia-ths-oriothethshs-pws-na-thesoyn-oi-goneis-asfalh-kai-ygih-oria-sta-paidia