Η Διατροφή και η επιρροή της στη Ψυχική μας Υγεία

Η ψυχική υγεία αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα για μια ισορροπημένη ζωή. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ψυχική υγεία είναι η κατάσταση της συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο μπορεί να ζει και να εργάζεται με άνεση μέσα στην κοινότητα και να ικανοποιείται από τα προσωπικά του χαρακτηριστικά και επιτεύγματα[1].

Ειδικοί συχνά δημοσιεύουν οδηγίες πώς να διατηρούμε μια καλή σωματική υγεία και άλλοι τόσοι αναζητούν, διαβάζουν και σχολιάζουν,  λίγοι όμως διερωτώνται για την ψυχική τους υγεία. Ψυχική και σωματική υγεία είναι αλληλένδετες. Η ενότητα, η αλληλεπίδραση και η αλληλοπεριχώρηση της σωματικής και της ψυχικής διάστασης της ανθρώπινης ύπαρξης αναδεικνύεται και αυτό συμβαίνει, γιατί το σώμα και η ψυχή συνυπάρχουν πάντοτε από τη στιγμή που δημιουργούνται (βλ. Γένεσις [Γέν.] 2,7), κανένα δεν προϋπάρχει του άλλου και κανένα από τα δύο δεν νοείται ως ένα ξεχωριστό είδος[2]. Πολλές σωματικές (οργανικές) ασθένειες εκπηγάζουν από την ψυχολογική κατάσταση γι’ αυτό και το άτομο οφείλει να μεριμνά για την ψυχική του υγεία για να εξασφαλίζει και τη σωματική του υγεία. Γίνεται όλο και σαφέστερο ότι οι ψυχικές λειτουργίες έχουν το υπόστρωμά τους στη φυσιολογία, και διασυνδέονται ουσιωδώς με τις σωματικές και κοινωνικές λειτουργίες και την κατάσταση της υγείας[3].

Ο ιππόκαμπος είναι μία φλοιϊκή περιοχή με εμπλοκή σε πολλές εγκεφαλικές λειτουργίες, και ειδικά σε δηλωτικές μορφές μάθησης και μνήμης, όπως είναι η βιωματική. Ο ιππόκαμπος βρίσκεται στην κορυφή ενός εγκεφαλικού συστήματος επεξεργασίας ποικίλου είδους πληροφορίας[1].  Τροφοδοτεί  τα αισθήματα και το αυτόνομο νευρικό σύστημα, συμβάλλει στη μάθηση και στην ψυχική υγεία. Το μέρος αυτό του εγκεφάλου υπολειτουργεί όταν δεν ακολουθείται ένας υγιεινός τρόπος ζωής που συνεπάγεται με άσκηση και υγιεινή διατροφή.

Η γνωστική ανάπτυξη επηρεάζεται από πολλούς σύνθετους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής[2]. Η σωστή διατροφή μπορεί να τονώσει την εγκεφαλική λειτουργία, να βελτιώσει τη μνήμη, την προσοχή, τη συγκέντρωση και την προσοχή και να αυξήσει την απαιτούμενη για την απαιτούμενη για τον εγκέφαλο ενέργεια. Το μυαλό είναι το κέντρο από όπου στέλνονται όλα τα μηνύματα για όλες τις λειτουργίες του σώματος, εκούσια, δηλαδή συνειδητά, και ακούσια, αυθόρμητα και μη ηθελημένα.  Αν το μυαλό υπολειτουργεί τότε υπολειτουργούν και όλα τα υπόλοιπα μέρη του σώματος.

Ο εγκέφαλος αρχίζει να αναπτύσσεται από την περίοδο της σύλληψης μέχρι και τη νεαρή ενήλικη ζωή. Η λειτουργία του είναι πολυσύνθετη. Εργάζεται σαν ένας μεγάλος ηλεκτρονικός υπολογιστής. Αν είμαστε αγχωμένοι, θυμωμένοι, σε κατάσταση κατάθλιψης ή θλίψης, τότε ο εγκέφαλος υπολειτουργεί ֺ από τα στρεσογόνα ερεθίσματα πυροδοτούνται οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί, οι οποίοι είναι προσαρμοστικοί, διευκολύνοντας ή αποσκοπώντας στην αποκατάσταση της φυσιολογικής ισορροπίας (ομοιόστασης)[1],  απελευθερώνοντας ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη,  για να αντιμετωπιστούν τα υποτιθέμενα προβλήματα. Η κορτιζόλη ονομάζεται και ορμόνη του στρες και όταν ελευθερώνεται καθημερινά είναι τοξική και αποτελεί αιτία για ποικίλα προβλήματα υγείας. Ο οργανισμός σε τέτοιες περιστάσεις αναζητά τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα ζάχαρης για να πάρει στιγμιαία ενέργεια, όμως με αυτόν τον τρόπο δεν προσλαμβάνει βιταμίνες και ιχνοστοιχεία με αποτέλεσμα τα ψυχοσωματικά προβλήματα να  αυξάνονται σταδιακά μια και ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει τα ανάλογα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται.

Μελέτες έχουν αναδείξει τη συσχέτιση κακής διατροφής και ψυχικής υγείας. Όταν ένα άτομο ακολουθεί μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά, ζάχαρη και επεξεργασμένα τρόφιμα τότε έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει ψυχικές διαταραχές και κατάθλιψη. Το ανοσοποιητικό σύστημα επίσης επηρεάζεται από το άγχος με συνέπεια το άτομο να είναι πιο επιρρεπής σε χρόνιες παθήσεις όπως υψηλή χοληστερίνη, διαβήτη τύπου 2, φουσκώματα και εντερικά προβλήματα, καρδιοπάθειες κ.α.

Οι αλλαγές στη διάθεση αλλά και τα διάφορα σωματικά προβλήματα μπορεί λοιπόν να είναι αποτέλεσμα φτωχής διατροφής, υπερφαγίας ή στερητικής δίαιτας[1]. Η καθημερινή απόδοση του ατόμου μπορεί να επηρεαστεί από την επιλογή των σωστών θρεπτικών ουσιών για να βελτιωθεί η διάθεση, να οξυνθεί ο νους και να ενισχυθεί η μνήμη.

Η Μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά όπως Ομέγα 3 και Ομέγα 6 λιπαρά οξέα. Επίσης είναι πλούσια σε φρέσκα τρόφιμα, φρούτα, λαχανικά, όσπρια με αποτέλεσμα να βοηθά σε μεγάλο βαθμό τη σωματική και την ψυχική υγεία.  Υπάρχουν δε τροφές που συμβάλλουν στην αύξηση της Σεροτονίνης,  ένα νευροδιαβιβαστή που υπάρχει στον εγκέφαλο και στο έντερο και βοηθά στη ρύθμιση του ύπνου, της όρεξης, της θετικής σκέψης και της καλής διάθεσης.  Η Σεροτονίνη  είναι υπεύθυνη για την “ηρεμία” του οργανισμού, ενώ ταυτόχρονα, δρα και ως αγγειοδιασταλτικός παράγοντας και προστατεύει το γαστρεντερικό σύστημα από κακά βακτήρια που προκαλούν ιούς. Είναι παράλληλα ένας αυξητικός παράγοντας για κάποιους κυτταρικούς τύπους και μπορεί να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην επούλωση τραυμάτων και πληγών[2]. Τροφές που μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της Σεροτονίνης είναι τα καρύδια, ο ανανάς, τα δαμάσκηνα και οι ντομάτες. Οι υδατάνθρακες δε, δίνουν ενέργεια στο σώμα και βοηθούν το νευρικό σύστημα.

Η ενίσχυση της ψυχικής υγείας μπορεί να επιτευχθεί όταν ορίζονται στόχοι εκ των προτέρων και επιδιώκονται σταδιακές αλλαγές. Τα απλά, μικρά και καθημερινά βήματα φέρουν καλύτερο αποτέλεσμα. Η χαλάρωση από τους γρήγορους και αγχώδεις ρυθμούς είναι απαραίτητη. Κανείς δεν αισθάνεται το ίδιο κάθε μέρα. Υπάρχουν μέρες μεγαλύτερης κούρασης γι’αυτό ο σωστός προγραμματισμός και η αποδέσμευση από ασφυκτικούς κλοιούς, η επιμονή και η υπομονή  μπορούν να βοηθήσουν.

Νικόλ Στυλιανού
Εγγεγραμμένη Διαιτολόγος 
Διατροφολόγος BSc USA
MA

Πηγές

[1]  Μ.Οικονόμου, Μ. Κοκκώση, Ε. Τριανταφύλλου, Γ. Χριστοδούλου. Ποιότητα ζωής και ψυχική υγεία, Εννοιολογικές προσεγγίσεις, κλινικές εφαρμογές και αξιολόγηση. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2001. 13 (3):241

[2] ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, «Περὶ τόπου θεοῦ καὶ ὅτι μόνον τὸ θεῖον ἀπερίγραπτον», 13, PG 94, 853Α και «Περί ἀνθρώπου», 26, PG 94, 921Α. Γρηγορίου Νύσσης, «Περί κατασκευῆς ἀνθρώπου», 29, PG 44, 233–240. Αναστασίου Σιναΐτου, «Ἐρωτήσεις καί ἀποκρίσεις περί διαφόρων κεφαλαίων ἐκ διαφόρων προσώπων», 91, PG 89, 724CD. Γρηγορίου του Παλαμά, «Προσωποποιίαι», PG 150, 1361C

[3] Κουλουμέντα, Α. Οργάνωση Διοίκηση και Λειτουργία του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Αττικής. Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας, Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας. Σελ.5

[4] Papatheodoropoulos, C. (2015). Hippocampus [Chapter]. In Papatheodoropoulos, C. 2015. Concepts in the science of memory [Undergraduate textbook]. Kallipos, Open Academic Editions. chapter 15. p.152 http://hdl.handle.net/11419/3259

[5] Καπογιάννη Κ. Η σημασία της Διατροφής στην Εγκεφαλική Λειτουργία: Η Νοσηλευτική Συμβολή.ΑΤΕΙΔΕ. Σελ. 5.

[6] Μαζοκοπάκης Η. Συμπτώματα οξέος και χρόνιου stress στο «Ψαλτήριον». Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2019, 336(5):676.

[7] Πέιου Α. Η επίδραση της λεπτίνης, γκρελίνης και σεροτονίνης στην διατροφή και στην ψυχολογία του ανθρώπου. ΑΤΕΙ Κρήτης, ΤΔΔ. σελ.14.

[8] ο.π. σελ. 15.